Drzewo jest jednym z najbardziej ugruntowanych i rozpowszechnionych symboli perskich. Motyw ten równie często pojawia się w miniaturach, w arcydziełach tkactwa pałacowego, jak w wyrobach nomadów. Spotykają się w nim koncepcje indoirańskie i zoroastryjskie, wierzenia muzułmańskie a także animistyczne tradycje koczowników i lokalne rolnicze kulty przyrody. Babilońskie płaskorzeźby przypominają, że jeszcze przed przybyciem na te tereny Irańczyków na Bliskim Wschodzie drzewo symbolizowało axis mundi - oś świata.
 |
XVI-wieczna okładka perska, Aga Khan Museum
 |
Qom (Qum), I poł. XX w, Dywany perskie tudzież...
W mitycznej geografii zoroastryzmu, głównej religii przedislamskiego Iranu, centralne miejsce zajmuje drzewo kosmiczne rosnące pośrodku oceanu Wourukasza. Rodzi ono nasiona wszystkich dobroczynnych roślin świata i leczy wszelkie choroby. Stanowi zatem archetyp świata roślinnego, który dzięki drzewu może się odradzać. Mityczny ptak Simorq - uosobienie mądrości - co roku strząsa nasiona, które wraz z deszczem spadają na ziemię. Nieopodal drzewa życia rośnie święta roślina - Biały Hom, archetyp rośliny ofiarnej używanej przez Indoirańczyków (awest. "haoma", średniopers. "hom", ind. "soma"). Znamienne, że ta roślina określana jest jako "dracht", co stanowi średnioperski odpowiednik nowoperskiego słowa "deracht" - drzewo.
 |
Czahar Mahal, I poł. XX w., Dywany perskie tudzież...
Drzewo, jako symbol łączy różne wymiary egzystencji - korzeniami tkwi w ziemi, z której czerpie wodę, króluje w świecie roślinnym, jego konary przyciągają ptaki - zwierzęta najwyższego Boga Ahuramazdy, które w starych wierzeniach pośredniczyły między światem ludzkim i boskim. Ze światem zwierzęcym wiąże drzewo i to, że nasiona leczniczych roślin, które z niego wyrastają powstały z ciała pierwszego stworzonego byka zabitego przez złego ducha Angra Mainju. Drzewo symbolizuje zatem także jedność stworzenia, którego człowiek jest zarówno częścią jak i opiekunem. Między człowiekiem a rośliną czy zwierzęciem nie ma przepaści - wszystkie te stworzenia posiadają duszę.
|
 |
Tebriz ogrodowy, fragment, pocz. XX w, Dywany perskie tudzież...
Podobne koncepcje odnajdujemy w tradycji muzułmańskiej. Drzewo kosmiczne, które konarami sięga raju i rodzi nasiona wszystkich roślin występuje w Koranie i nazywa się Tuba. Średniowieczny muzułmański mistyk irański Rumi do tego stopnia uznaje jedność istnienia, że mówi o narodzinach w postaci człowieka jako o kolejnym etapie doświadczenia duszy po przyjęciu postaci roślinnej i zwierzęcej. Żaden symbol nie oddaje takich idei lepiej niż drzewo uosabiające nie tylko potencję, ale jedność i trwałość przyrody pomimo zmienności form. Jak trwale te znaczenia związały się z obrazem drzewa najlepiej świadczy współczesna literatura perska, na przykład tłumaczone na język polski książki Szahrnusz Parsipur, w których człowiek nie tylko czerpie energię z drzewa, będąc jego strażnikiem, ale może także sam zmienić się w drzewo i, jak ono, wydawać owoce.
|
|
|
 |
Afgan, 1 poł. XX w, Dywany perskie tudzież...
Drzewo to ciągłość i stabilność a także trwanie wspólnoty, w której jednostka znajduje oparcie. Dlatego ten symbol jest tak ważny dla koczowników. Mało jest kobierców tkanych przez nomadów, gdzie w mniej czy bardziej zgeometryzowanej formie nie pojawiłby się motyw drzewa życia oznaczający nie tylko potencję przyrody, ale też siłę rodziny i klanu.
|
W koranicznej wersji narodzin Jezusa Maria, potępiona początkowo przez własną społeczność, odnajduje pocieszenie u stóp palmy daktylowej, której owocami pożywia się po porodzie. Daktyle, słodkie i pożywne, prawdziwy skarb rodzący się w tak niesprzyjających warunkach, do dziś służą Irańczykom w ramadanie do przełamania postu po zachodzie słońca. Palma daktylowa była też zawsze otaczana szczególnym szacunkiem.
Najświętszym drzewem zoroastryjskim był jednak cyprys - drzewo królewskie. W cyprysie Irańczycy - zarówno przed jak i po islamizacji - widzieli symbol człowieka. Stąd też perskie miniatury przedstawiają smukłe postaci o obłych biodrach a poeci rozpisują się o chodzących cyprysach (sarw-e rawan) - idealnych pięknościach. Jako symboliczne przedstawienie człowieka należy interpretować liczne cyprysy na kobiercach.
|
|
|
.jpg)
Super. Dziękuję. Wpisz w Goo drzewa edenu.
OdpowiedzUsuń