Kobierzec ogrodowy to jeden z najstarszych rodzajów kompozycji na dywanach perskich. Od średniowiecznego historyka Tabariego dowiadujemy się, że tego typu tkaniny zdobiły perskie pałace już w VII wieku w czasie najazdu arabskiego. Kompozycja ogrodowa jest równie rozpowszechniona w cieszących się renomą w całej Europie XVI czy XVII wiecznych kobiercach
Polonaise, jak i w dzisiejszych wyrobach koczowniczych. Dywan ogrodowy jak żadna inna forma doskonale mówi, czym jest w sensie symbolicznym dywan - odbiciem porządku świata. Bowiem jak perski ogród, dywan ogrodowy miał pierwotnie funkcję sakralną - odwzorowywał boski porządek na ziemi. Nie bez powodu tak wiele języków zapożyczyło stare irańskie słowo "ogród" (
awestyjskie "pairidaeza", staroperskie "paridaida") nadając mu znaczenie "raj" (grec. paradeisoi, łac. paradisus, ang. paradise, franc. paradis, hebr. pardes, łac. ferdous).
 |
Tebriz, pocz. XX wieku, (fot.sklep Dywany perskie)
Kwaterowa struktura dywanu ogrodowego odpowiada planowi perskiego ogrodu. Zieleń w warunkach pół-pustynnych stanowi prawdziwy skarb, który starożytni Irańczycy cenili nie mniej niż współcześni nomadowie. Jej kultywacji służyła już w starożytności sieć kanałów (ghanat) doprowadzająca wodę zarówno do pól uprawnych, jak i do ogrodów, tak pięknych, że służyły za wzór od Indii po Andaluzję. Wzmianki w Aweście wskazują na być może jeszcze starszy rodowód ogrodów perskich, ale pierwsze ich pozostałości znamy z I tysiąclecia p.n.e. Najsławniejszym przykładem był ogród Cyrusa Wielkiego (559-530 p.n.e.), założyciela dynastii Achemenidów, w Pasargadach. Achemenidzi odwoływali się do zoroastryzmu. W monumentalnych skalnych inskrypcjach podkreślali, że rolą króla królów jest ustanowienie na ziemi prawa Ahuramazdy - porządku boskiego. Nie bez powodu zatem ich kompleksy pałacowe powstawały w uporządkowanych ogrodach - przestrzeniach sakralnych. Herodot wzmiankuje, że Persowie nie wznoszą świątyń, a ofiary składają w odludnych miejscach na łonie natury. Rzeczywiście, każde oczyszczone, uporządkowane miejsce mogło zostać wyodrębnione jako przestrzeń sakralna. Taką właśnie przestrzeń stanowił ogród.
Perska koncepcja ogrodu zlała się w czasach muzułmańskich z koranicznym obrazem raju, którego symbolem pozostał ogród pałacowy. Do dziś starannie kultywowane ogrody zachowały się w większości miast irańskich, okalają ważne budowle a także słynne mauzolea. Idea ogrodu jako odbicia porządku świata wyszła jednak poza pałace i religię elit. Dla koczowników dywan ogrodowy stał się jednym z ulubionych motywów. Pozwala budować symboliczny obraz świata, stanowi także amulet. Powtarzalność uporządkowanego wzoru przypomina o zmienności pór roku i prawidłowościach rządzących światem natury i człowieka. Symbole, raz bardziej naturalistyczne, kiedy indziej silnie zgeometryzowane, odwołują się do znanej koczownikom rzeczywistości przyrody. Dywan rozłożony w namiocie czyni go domem - przestrzenią podniesioną do porządku sakralnego. Stąd kobierce ogrodowe, często o kompozycji kasetonowej, tkają takie plemiona jak Bachtiarzy, Afszarowie czy Kaszkajowie.
|
 |
| Bachtiar, połowa XX wieku (fot. sklep Dywany perskie) |
Pałacową tradycję kobierców ogrodowych kontynuują do dziś warsztaty miejskie, nie unikając zarazem czerpania z wzorów koczowniczych.
.jpg)
